3 Min Read
మనిషి శరీరంలో అత్యంత ముఖ్యపాత్ర పోషించే అవయవం కాలేయం (లివర్). ఇది మన శరీరంలో 500 కంటే ఎక్కువ ముఖ్యమైన విధులను నిర్వహిస్తుంది. ఇది చాలా కష్టపడి పనిచేసే అవయవం. అలాంటి కాలేయం ఆరోగ్యంగా ఉండేలా చూసుకోవాల్సిన బాధ్యత ప్రతిఒక్కరిపైనా ఉంది. ఒత్తిడి, ఇతరాత్ర కారణాలతో కాలేయ వ్యాధులు వ్యాపిస్తాయి. ప్రపంచ వ్యాప్తంగా ఏటేటా సుమారు 2 మిలియన్ల మంది కాలేయ వ్యాధితో మరణిస్తున్నారంటే పరిస్థితిని ఇట్టే అర్థం చేసుకోవచ్చు. దాదాపు సగం సిర్రోసిస్ సమస్యల కారణంగానూ, ఇంకో సగం వైరల్‌ హెపటైటిస్‌, హెపాటోసెల్యులర్‌ కార్సినోమా కారణంగా ఈ మరణాలు సంభవిస్తున్నాయి. ఎక్కువగా ఊబకాయం, మందులు, వైరల్‌ ఇన్ఫెక్షన్లు, జన్యుపరమైన రుగ్మతలు, అధికంగా మద్యం సేవించటం వంటివి కాలేయాన్ని దెబ్బతీస్తాయి.
కాలేయ వాపు, దెబ్బతినటం వలన మచ్చకణజాలం ఏర్పడటానికి కారణమవుతుంది. కాలేయం (1.2 కేజీల నుంచి 1.5 కిలోగ్రాముల బరువులో పక్కటెముక క్రింద కుడి ఎగువ పొత్తికడుపులో ఉంటుంది. ఇది జీవితానికి అవసరమైన అనేక విధులను నిర్వహిస్తుంది. శరీరానికి ఏదైనా గాయం అయినప్పుడు కాలేయం స్వయంగా రిపేర్‌ చేయగలదు. కానీ పదేపదే లేదా నిరంతరాయంగా గాయం (అధిక ఆల్కహాల్‌ వాడకం వంటివి) గణనీయమైన మచ్చలను కలిగిస్తాయి. శరీరం తీవ్రమైన పరిణామాలు లేకుండా పాక్షికంగా మచ్చల కాలేయాన్ని తట్టుకోగలదు. చివరికి, మచ్చలు చాలా తీవ్రంగా మారొచ్చు. అప్పుడు దాని సాధారణ విధులను నిర్వహించలేకపోతుంది.
సిర్రోసిస్ అనేది ఒక వ్యాధి. దీనిలో కాలేయం తీవ్రంగా గాయపడుతుంది, సాధారణంగా అనేక సంవత్సరాల నిరంతర గాయం ఫలితంగా ఇది ఏర్పడుతుంది. సిర్రోసిస్ అత్యంత సాధారణ కారణాలు అధికంగా ఆల్కహాల్‌ వాడకం, కొవ్వు కాలేయ వ్యాధి (తరచుగా ఊబకాయం లేదా మధుమేహం ఉన్నవారిలో కనిపిస్తుంది), దీర్ఘకాలిక హెపటైటిస్‌ (కాలేయాన్ని ప్రభావితం చేసే వైరల్‌ ఇన్ఫెక్షన్లు).విజయవంతంగా కాలేయ మార్పిడి చికిత్సలుప్రపంచంలో ఎక్కడా లేని విధంగా మనదేశంలో కాలేయ మార్పిడి శస్త్రచికిత్సలు విజయవంతమయ్యాయి. చివరి దశ సిర్రోసిస్ ఉన్న రోగుల్లో కాలేయ మార్పిడి శస్త్రచికిత్సల్లో మనదేశంలోని వివిధ అధ్యయనాలు ప్రకారం 64 నుంచి 88 శాతం వరకూ మనుగడ రేటును కలిగివుంది.
1998 నుండి కాలేయ మార్పిడి శస్త్రచికిత్సలు జరుగుతున్నాయి. నేటి వరకూ ఏటా 1800 కంటే ఎక్కువ కాలేయ మార్పిడి జరుగుతున్నాయి. సిర్రోసిస్ ఉన్న వ్యక్తులు కొన్నిసార్లు ఎలాంటి లక్షణాలను కలిగి ఉండరు, అయితే ఈ పరిస్థితి సాధ్యమయ్యే సంకేతాలు ఎలాగుంటాయంటే..-ఆకలి కోల్పోవడం-బరువు తగ్గడం-బలహీనత, కామెర్లు (చర్మం లేదా కళ్ళు పసుపు రంగులోకి మారడం)-దురద, ఎగువ జీర్ణశయాంతర రక్తస్రావం సంకేతాలు (రక్తాన్ని వాంతులు చేయడం, లేదా తారులా కనిపించే లేదా రక్తం కలిగి ఉన్న మలం)-పొత్తికడుపులో వాపు (అస్సైట్స్‌). -ఉదరంలోని అవయవాల చుట్టూ ద్రవం పేరుకుపోతుంది)-మూడ్‌ మార్పులు, గందరగోళం -అసాధారణ నిద్ర విధానాలు (హెపాటిక్‌ ఎన్సెఫలోపతి అనే పరిస్థితి వలన ఏర్పడుతుంది)-కండరాల తిమ్మిరి, ఇది తీవ్రంగా ఉంటుంది -గైర్హాజరు లేదా క్రమరహిత రుతు రక్తస్రావం-వంధ్యత్వం, మగవారిలో రొమ్ము అభివృద్ధి ,స్పైడర్‌ సిరలు సిర్రోసిస్ ప్రధాన సమస్యలుసిర్రోసిస్‌ ప్రధాన సమస్యలు అన్నవాహిక వేరిస్‌, (వరిసియల్‌ హెమరేజ్‌) - అనగా అన్నవాహికలో విస్తరించిన రక్త నాళాలు. ఈ రక్త నాళాలు ఉబ్బుతాయి. ఎందుకంటే కాలేయం ద్వారా రక్త ప్రసరణ అన్ని మచ్చల ద్వారా నిరోధించబడుతుంది. రక్తాన్ని వాంతులు చేయడం లేదా రక్తాన్ని కలిగి ఉన్న ప్రేగు కదలికలు లేదా తారు లాగా కనిపించడం వంటివి వేరికల్‌ హెమరేజ్‌ ప్రధాన లక్షణాలు. చికిత్సలు ఎలా చేస్తారంటే...అసిటిస్‌ (కడుపు వాపు)అసిటిస్‌ చికిత్సకు, డాక్టర్స్‌ డైయూరిటిక్స్‌ అని పిలిచే మందులను సూచిస్తారు, ఇది శరీరం అదనపు ద్రవాన్ని విసర్జించడానికి సహాయపడుతుంది.
ఈ పరిస్థితి ఉన్న వ్యక్తులు వారు వినియోగించే సోడియం మొత్తాన్ని తగ్గించాలని కూడా వారు సిఫార్సు చేస్తారు. విపరీతమైన సందర్భాల్లో ఖూ+ పారాసెంటెసిస్‌ అనే సాంకేతికతను ఉపయోగించి ఉదరం నుండి ద్రవాన్ని తీసేస్తారు. కొన్ని సందర్భాల్లో ట్రాన్స్‌జుగ్యులర్‌ ఇంట్రాహెపాటిక్‌ పోర్టోసిస్టమిక్‌ షంట్‌ (టిప్స్‌) అంటే కాలేయంలో ఒక స్టెంట్‌ను ఉంచడం ద్వారా రక్తం కాలేయాన్ని దాటవేయడానికి అనుమతిస్తుంది, ఇది కాలేయంలో మచ్చల కారణంగా ఏర్పడే ఒత్తిడిని కొంతవరకు తగ్గిస్తుంది.
హెపాటిక్‌ ఎన్సెఫలోపతిహెపటోరెనల్‌ సిండ్రోమ్‌ - హెపటోరెనల్‌ సిండ్రోమ్‌ అనేది సిర్రోసిస్ వల్ల వచ్చే కిడ్నీ వ్యాధి రూపం. కాలేయం ద్వారా అంతరాయం ఏర్పడిన రక్త ప్రసరణ మూత్రపిండాలకు రక్త ప్రవాహాన్ని పరిమితం చేయడంతో ఇది కొంతవరకు జరుగుతుంది. కాలేయ క్యాన్సర్‌ - సిర్రోసిస్ ఉన్న వ్యక్తులకు కాలేయ క్యాన్సర్‌ వచ్చే ప్రమాదం ఎక్కువగా ఉంటుంది, ప్రత్యేకించి వారి సిర్రోసిస్ హెపటైటిస్‌ బి, హెపటైటిస్‌ సి, నాన్‌ ఆల్కహాలిక్‌ స్టీటోహెపటైటిస్‌ లేదా హిమోక్రోమాటోసిస్‌ వల్ల సంభవించినట్లయితే. సిర్రోసిస్ ఉన్న వ్యక్తులు క్యాన్సర్‌ సంకేతాలను తనిఖీ చేయడానికి ప్రతి ఆరు నెలలకు ఒకసారి అల్ట్రాసౌండ్‌ చేయించుకోవాలి. కాలేయాన్ని రక్షించటానికి టీకాలురోగనిరోధక శక్తి లేని వారికి హెపటైటిస్‌ ఎ,బి టీకాలు కాలేయం మరింత దెబ్బతినకుండా నిరోధించడంలో సహాయపడతాయి.
సిర్రోసిస్‌తో బాధపడుతున్న వ్యక్తులు కాలేయానికి హాని కలిగించే అన్ని పదార్థాలకు దూరంగా ఉండాలి. ఉధాహరణకు : మద్యం, ఇబుప్రోఫెన్‌, న్యాప్రోక్సెన్‌ వంటి నాన్‌స్టెరాయిడ్‌ యాంటీ ఇన్‌ఫ్లమేటరీ డ్రగ్స్‌ కొన్ని సప్లిమెంట్స్‌, హెర్బల్‌ రెమెడీస్‌, పారాసెట్మోల్‌ తీసుకునే సిర్రోసిస్ ఉన్న వ్యక్తులు రోజుకు 2,000 మిల్లీగ్రాముల కంటే ఎక్కువ తీసుకోకూడదు. ముందుగా మీ వైద్యుడిని సంప్రదించకుండా కొత్త మందులు లేదా సప్లిమెంట్లను ప్రారంభించొద్దు. మార్పిడితో జీవనకాలం పెరుగుదలమార్పిడిలో వ్యాధిగ్రస్తులైన కాలేయాన్ని ఆరోగ్యకరమైన దానితో మార్పిడి చేస్తారు. చివరి దశ సిర్రోసిస్ ఉన్నవారికి ఇది ఖచ్చితమైన చికిత్స.
కాలేయ మార్పిడి కోసం వేచి ఉండే జాబితా చాలా ఎక్కువగా ఉంటుంది (కొన్ని ప్రాంతాల్లో రెండు సంవత్సరాల వరకు ఉండొచ్చు). ప్రజలు కాలేయ మార్పిడి సహేతుకమైన ఎంపిక. వీలైనంత త్వరగా ఆసుపత్రి ద్వారా జీవందన్‌ పోగ్రాంలో రిజిస్టర్‌ చేసుకోవాలి. దానం చేయబడిన కాలేయాల్లో ఎక్కువ భాగం బ్రెయిన్‌ డెత్‌కు గురైన వ్యక్తుల నుండి వస్తాయి. ఇటీవల, జీవించి ఉన్న దాతలు తమ కాలేయంలో కొంత భాగాన్ని దానం చేయగలిగారు. 80 శాతం కంటే ఎక్కువ మంది ప్రజలు కాలేయ మార్పిడి తర్వాత ఒక సంవత్సరం జీవించి ఉన్నారు. వీరిలో ఎక్కువ మంది మార్పిడి తర్వాత ఐదేళ్లవరకూ సజీవంగా ఉన్నారు. లివర్ సిర్రోసిస్ చికిత్స కోసం మణిపాల్ హాస్పిటల్స్‌ను సంప్రదించండి.
